Ο Πηλιορείτικος Γάμος: Ένα Ζωντανό Θέαμα Παράδοσης στο Πήλιο
Αγαπητοί επισκέπτες και φίλοι του Πηλίου, σας καλωσορίζω σε ένα από τα πιο μαγευτικά και αυθεντικά πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής μας: τον Πηλιορείτικο Γάμο. Αυτό το γεγονός δεν είναι απλώς μια αναπαράσταση, αλλά μια βαθιά βιωματική εμπειρία της λαϊκής παράδοσης που μας συνδέει με τις αξίες και τον τρόπο ζωής των προγόνων μας.
Η Αναβίωση: Ένας Φάρος Πολιτισμού στην Πορταριά
Ο Πηλιορείτικος Γάμος αποτελεί πολιτιστικό ορόσημο για το Πήλιο και πραγματοποιείται κυρίως στην Πορταριά. Η προσπάθεια αναβίωσης ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1960 από μέλη του Εκπολιτιστικού Συλλόγου «Ορμίνιο Πορταριάς», με σκοπό τη διατήρηση και τη διάδοση των γαμήλιων εθίμων του Πηλίου. Σήμερα, πενήντα και πλέον χρόνια μετά, ο Σύλλογος «Ορμίνιο» συνεχίζει τη διοργάνωση, συχνά σε συνεργασία με τον Δήμο Βόλου, και φιλοδοξεί να εντάξει το λαμπρό αυτό έθιμο στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, λόγω της παγκόσμιας φήμης που έχει αποκτήσει. Το δρώμενο περιλαμβάνει στοιχεία από το «Θέατρο του Δρόμου» και την Commedia dell'arte, μετατρέποντας όλο το χωριό σε μια μεγάλη γιορτή, όπου ντόπιοι και επισκέπτες συμμετέχουν ενεργά.
Ο Ρόλος των «Μπρατίμιων» και το Νυφικό Φόρεμα
Οι προετοιμασίες του γάμου, ο οποίος παραδοσιακά ξεκινούσε οκτώ ημέρες πριν την τέλεση του μυστηρίου, οργανώνονταν από τα «Μπρατίμια» – τους εκλεκτούς φίλους του γαμπρού, που αναλάμβαναν το βάρος των ευθυνών. Ένα από τα πρώτα έθιμα ήταν το κόψιμο του νυφικού στο σπίτι της νύφης. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το νυφικό δεν ήταν λευκό, αλλά η πλούσια Πηλιορείτικη φορεσιά, η οποία αποτελούνταν από τη Φούστα, την Τραχηλιά, το Κοντογούνι, τη Ζώνη και το Μαφέσι. Κατά τη διάρκεια του κοψίματος, οι παρευρισκόμενοι «ασημώνονταν» (έριχναν νομίσματα) για καλή τύχη, προς όφελος της μοδίστρας.
Τα «Αλευρώματα» και η Μεταφορά της Προίκας
Τα Αλευρώματα: Το έθιμο αυτό λάμβανε χώρα συνήθως την Τετάρτη ή Πέμπτη το απόγευμα/βράδυ. Ο γαμπρός με τα Μπρατίμια πήγαιναν στο σπίτι της νύφης για να «ανάπιασουν» το προζύμι για την κουλούρα του γάμου. Το αλεύρι δεν έπεφτε από το κόσκινο αν δεν «ασημώνονταν». Στη συνέχεια, χρησιμοποιούσαν το αλεύρι για να ασπρίσουν τον γαμπρό και τη νύφη, ως ευχή «για να ασπρίσουν και να γεράσουν».
Η Μεταφορά της Προίκας: Την Παρασκευή, οι Κερατζήδες (αγωγιάτες) με στολισμένα άλογα και όργανα μετέφεραν την προίκα στα γραφικά καλντερίμια του χωριού, με κατάληξη στην κεντρική πλατεία. Η πομπή περνούσε από κεντρικούς δρόμους ώστε να καμαρώσει και να σχολιάσει το γυναικομάνι του χωριού τα προικιά. Κατά τη μεταφορά, οι νοικοκυρές έραιναν την προίκα με ρύζι (για να ριζώσει η ευτυχία), βαμβάκι (για να γεράσουν) και ροδοπέταλα (για να είναι δροσεροί).
Ημέρα Γάμου: Τελετές και Πειράγματα
Το Ξύρισμα του Γαμπρού και τα Παπούτσια: Την Κυριακή, ημέρα του μυστηρίου, γινόταν το τελετουργικό ξύρισμα του γαμπρού, με τη συνοδεία ζωντανής ορχήστρας και ντουφεκιών. Οι καλεσμένοι έριχναν νομίσματα στο ξυράφι, ευχόμενοι να γίνει «σιδεροκέφαλος». Ακολουθούσε το έθιμο των παπουτσιών της νύφης, τα οποία έφερναν τα Μπρατίμια και, κάνοντας πλάκα, τα γέμιζαν με κουφέτα ώστε να μην χωράνε, αναγκάζοντας τη νύφη να «τάξει» πλούσιο τραπέζι για να μπορέσει να τα φορέσει.
Η Πομπή και η Παράδοση: Η γαμήλια πομπή ξεκινούσε, με τη νύφη να παραδίδεται στο γαμπρό από τον πατέρα της, ο οποίος τον ζώνε με λευκό ζωνάρι (υφαντό της νύφης) και του έδινε ένα «χαϊδεμένο χαστούκι» για να έχει το νου του στην κόρη του. Η μητέρα του γαμπρού περίμενε το ζευγάρι στην είσοδο του νέου σπιτιού, κερνώντας τους γλυκό του κουταλιού και βάζοντας τους να πατήσουν ένα σιδερένιο κλειδί για να είναι «σιδερένια» η ζωή τους. Επίσης, η πεθερά έδινε στη νύφη ένα μικρό αγόρι να κρατήσει στην αγκαλιά της, για να είναι το πρώτο της παιδί αγόρι.
Στέψη και Χορός: Μετά τη στέψη στην εκκλησία, ακολουθούσε ο καθιερωμένος χορός στην πλατεία του χωριού, με τη συνοδεία παραδοσιακής ζωντανής ορχήστρας. Ο χορός ήταν υποχρεωτικός για τη νύφη.
Το Γαμήλιο Γλέντι και τα Παιχνίδια
Το Τραπέζι και το Κρέμασμα: Το γλέντι και το φαγοπότι ήταν «τρικούβερτο», κρατώντας συχνά όλη τη νύχτα. Οι νεόνυμφοι έτρωγαν κοτόπουλο (ενώ οι υπόλοιποι κρέας με πιλάφι). Κατά τη διάρκεια του γλεντιού, τα Μπρατίμια άρπαζαν τον γαμπρό, του περνούσαν μια τριχιά και τον «κρεμούσαν» από τα δοκάρια, τονίζοντας ότι «κρεμάστηκε αφού παντρεύτηκε». Για να τον κατεβάσουν, η νύφη έπρεπε να υποσχεθεί ένα πλούσιο τραπέζι στα Μπρατίμια.
Το Τελετουργικό της Βρύσης: Τη Δευτέρα μετά τον γάμο, η νύφη, μαζί με τα Μπρατίμια, πήγαινε στο κεφαλόβρυσο (κεντρική βρύση) για να γεμίσει τη στάμνα με νερό. Τα Μπρατίμια τη «πειράζουν» ρίχνοντας χώματα ή εμποδίζοντάς την, ώστε να αναγκαστεί να «τάξει».
Το «Ψώνισμα» του Γαμπρού: Μία από τις τελευταίες εθιμικές πράξεις ήταν το «ψώνισμα» ή «ξεθαλάμωμα» του γαμπρού, όπου τα Μπρατίμια τον έπαιρναν στο παζάρι για να ψωνίσει τα απαραίτητα για το νέο νοικοκυριό, φορτώνοντάς τον με διάφορα αντικείμενα (ακόμη και δοχεία νυκτός) μέχρι να υποσχεθεί άλλο ένα τραπέζι.
Η αναβίωση του Πηλιορείτικου Γάμου είναι μια μοναδική ευκαιρία για κάθε επισκέπτη να γίνει «μύστης» αυτής της μαγικής παράδοσης και να βιώσει το αίσθημα συλλογικότητας που χαρακτήριζε την παλιά κοινωνία της Πορταριάς και του Πηλίου.
Σας περιμένουμε!
